Spis treści

Co to jest dyrektywa ATEX? – Bezpieczeństwo w strefach wybuchowych

By urządzenia mogły pracować w niebezpiecznych warunkach, jak strefy zagrożone wybuchem muszą spełniać serię norm i przepisów. Bez nich w zakładach pracy panowałaby samowolka, a zdrowie pracowników mogłoby być bardziej narażone na wybuchy z powodu niestosowania specjalistycznych urządzeń. Z tego powodu powstała dyrektywa ATEX, która określa wymagania w zakresie budowy urządzeń dopuszczonych do pracy w atmosferach wybuchowych. Ponadto opisuje ona sposób znakowania systemów ochronnych, a także inne procedury dotyczące stref potencjalnie wybuchowych.

W dzisiejszym artykule przedstawimy, czym jest dyrektywa ATEX i co definiuje, gdzie należy stosować oświetlenie z certyfikatem ATEX, a także co może się stać, gdy nie zostaną zastosowane oprawy z atestem wybuchowym.

Poszukujesz oświetlenia? zadzwoń do nas!

Poszukujesz oświetlenia? zadzwoń do nas!

Najczęściej wybierane lampy z certyfikatem ATEX przez naszych klientów:

oprawa-przeciwwybuchowa-exf390led-25w-ip65-ok-120cmOPRAWA PRZECIWWYBUCHOWA EXF390LED 25W IP65 OK. 120CMZobacz produkt
oprawa-przeciwwybuchowa-exf300led-386w-ip67-ik10-ok-130cmOPRAWA PRZECIWWYBUCHOWA EXF300LED 38,6W IP67 IK10 OK. 130CMZobacz produkt
oprawa-przeciwwybuchowa-exf250led-386w-ip66-ok-130cmOPRAWA PRZECIWWYBUCHOWA EXF250LED 38,6W IP66 OK. 130CMZobacz produkt

Co definiuje dyrektywa ATEX?

ATEX od francuskiego Atmosphères Explosibles jest dyrektywą Unii Europejskiej, opisującej zasadnicze wymagania, jakie musi spełniać każdy produkt w strefie wybuchowej. Dokładniej rzecz ujmując, dyrektywa ATEX 2014/34/UE obejmuje wymagania z zakresu projektowania i budowy urządzeń przeznaczonych do stref wybuchowych, procedury oceny zgodności, zakresu dokumentacji technicznej, sposobu znakowania systemów ochronnych i urządzeń przeznaczonych do użytku w strefach zagrożonych wybuchem.

Pierwszy raz pojawiła się w 1994 roku, a zawarte w niej informacje weszły w życie w 2003 roku. W Polsce dyrektywa ATEX działa od 2004 roku, kiedy to nasz kraj dołączył do Unii Europejskiej. Aktualnie obowiązująca dyrektywa została wprowadzona w 2016 roku i zaktualizowała większość norm i danych w porównaniu do poprzedniej wersji.

Gdzie należy montować lampy z certyfikatem ATEX? – dyrektywa ATEX

Strefy zagrożone wybuchem zostały zdefiniowane przez Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 roku. Są to wszystkie miejsca, w których z powodu występowania mieszaniny substancji palnych jak: gazy, mgły lub pyły z powietrzem, może dojść do zapłonu i rozprzestrzenienia się na całą niespaloną mieszankę.

Oprawy oświetleniowe, by mogły być zainstalowane w tych miejscach, muszą spełniać warunki zapisane w dyrektywie. Musi być ono m.in. odporne na wysokie temperatury i wyładowania iskrowe. Sprawdzonym rozwiązaniem przeznaczonym do pracy w atmosferze wybuchowej, jest przeciwwybuchowa oprawa kasetowa LED, która posiada niezbędne atesty oraz certyfikowaną szczelność — IP 65. Jej żywotność wynosi do 70 tys. godzin, a temperatura barwowa 4000 K, co jest wartością bardzo zbliżoną do naturalnego światła.

Z powyższego można wywnioskować, że lampy z certyfikatem ATEX należy montować wszędzie tam, gdzie może dojść do wybuchu z powodu zapłonu substancji lotnych. Powinny być zatem stosowane między innymi w:

  • rafineriach paliw
  • na stacjach benzynowych
  • przepompowniach paliw
  • zakładach chemicznych
  • przemyśle pożarniczym
  • przemyśle recyklingowym
  • destylarniach
  • młynach i piekarniach
  • stolarniach
  • cukrowniach
  • zakładach produkujących lakier i farby
  • zakładach farmaceutycznych
  • zakładach elektroenergetycznym
  • zakładach metalurgicznych
Oświetlenie z certyfikatem ATEX do stolarni

Oświetlenie z certyfikatem ATEX do stolarni

Niektóre z wymienionych miejsc wydają się względnie bezpieczne, jednak wysokie temperatury w połączeniu z pyłami lub substancjami chemicznymi mogą doprowadzić do zagrożenia. Według dyrektywy ATEX pracodawca zobligowany jest do stosowania aktualnych systemów bezpieczeństwa i zagwarantowanie pracownikowi komfortowego i bezpiecznego miejsca pracy. Stosowanie lamp, w miejscach nawet potencjalnie zagrożonych wybuchem jest zatem bardzo dobrym pomysłem.

oprawa-przeciwwybuchowa-exl310led-657w-ip67-ok-130cmOPRAWA PRZECIWWYBUCHOWA EXL310LED 65,7W IP67 OK. 130CMZobacz produkt
oprawa-przeciwwybuchowa-exf390led-48w-ip65-ok-120cmOPRAWA PRZECIWWYBUCHOWA EXF390LED 48W IP65 OK. 120CMZobacz produkt
oprawa-przeciwwybuchowa-exl210led-315w-ip66-ok-70cmOPRAWA PRZECIWWYBUCHOWA EXL210LED 31,5W IP66 OK. 70CMZobacz produkt

Miejsca te można podzielić na kilka stref, które w precyzyjny sposób przedstawiają rodzaj substancji zagrażający wybuchem oraz jej częstotliwość występowania w zakładzie pracy.

  • Strefa 0 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa z powodu występowania substancji palnych jak: gazy, pary, mgły, występuje często lub ciągle w czasie normalnych warunków pracy.
  • Strefa 1 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa z powodu występowania substancji palnych jak: gazy, pary, mgły, występuje w czasie normalnych warunków pracy przez mniej niż 1000 godzin w roku.
  • Strefa 2 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa z powodu występowania substancji palnych jak: gazy, pary, mgły, występuje w czasie normalnych warunków pracy przez mniej niż 10 godzin w roku i szybko się ulatnia.
  • Strefa 20 – przestrzeń, w której mieszanina wybuchowych pyłów lub kurzu występuje często, lub cały czas podczas normalnej pracy.
  • Strefa 21 – przestrzeń, w której mieszanina wybuchowych pyłów lub kurzu występuje w czasie normalnej pracy przez mniej niż 1000 godzin w roku.
  • Strefa 22 – przestrzeń, w której mieszanina wybuchowych pyłów lub kurzu występuje w czasie normalnej pracy przez mniej niż 10 godzin w roku i trwa bardzo krótko.

Jak widzisz, stref i rodzajów zagrożeń w strefach wybuchowych jest naprawdę sporo. Może okazać się, że zakup zwykłych lamp będzie o wiele trudniejszy, niż się wydaje. Na szczęście producenci muszą w odpowiedni sposób oznaczać swoje produkty, dzięki czemu o wiele łatwiej jest znaleźć te, które spełnią nasze oczekiwania.

Oświetlenie z certyfiaktem ATEX na platoformie

Oświetlenie z certyfiaktem ATEX na platoformie

Zobacz również nasze inne artykuły o oświetleniu przeciwwybuchowym

Jak odczytywać oznaczenia lamp ATEX?

Każdy produkt objęty certyfikatem ATEX musi być opisany za pomocą cyfr i liter. Cały ciąg wygląda następująco: CE XXXX Ex II YY EX db IIA T5 Gb. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że jest to losowy ciąg, niemający żadnego sensu. W rzeczywistości jednak każda cyfra i literka w tym zapisie ma znaczenie. Poszczególne części tego kodu oznaczają:

  • CE – oznaczenie będące europejskim znakiem zgodności  oraz świadczącym o spełnieniu przez producenta odpowiednich wymagań zawartych w danych dyrektywach.
  • XXXX – oznaczenie jednostki certyfikującej.
  • Ex – symbol wykonania przeciwywybuchowego.
  • II – grupa wybuchowości.
  • YY – kategoria urządzenia.
  • EX db – stopień ochrony przeciwybuchowej.
  • IIA – podgrupa wybuchowości.
  • T5 – klasa odporności na temperatury
  • Gb – poziom zabezpieczenia urządzenia.

Oprócz tego każda z powyższych wartości może być przypisana do różnych typów urządzenia. Na przykład w grupie wybuchowości, oprócz II można wyróżnić również I, II All B i II C czy III.

Podczas dokonywania zakupu nie jest wymagana wiedza na temat wszystkich oznaczeń, jednak niektóre z nich warto znać.

Najlepsze oświetlenie z certyfikatem ATEX

Najlepsze oświetlenie z certyfikatem ATEX

Ryzyko związane z niestosowaniem opraw ATEX w wymaganych strefach – dyrektywa ATEX

Przepisy i dyrektywy nie powstają po to, by utrudniać życie przedsiębiorców. Służą one po to, by ujednolicić warunki pracy i zapewniać bezpieczeństwo pracowników. Stosowane wysokiej klasy lampy przeciwwybuchowe mają na celu zminimalizować ryzyko wybuchu w miejscu pracy. Jednak niestosowanie tego typu urządzeń wcale nie mówi, że w zakładzie wystąpi wypadek. Przez wiele lat praca może odbywać się w pełni bezpiecznie, jednak o tym, kiedy sytuacja się odwróci, nikt nie wie.

Oprócz oczywistego ryzyka, związanego ze zdrowiem i życiem ludzkim, niestosowanie opraw ATEX w wymaganych strefach wiąże się również z wysokimi karami. Podczas inspekcji Bezpieczeństwa i Higieny Pracy może okazać się, że lampy nie spełniają pewnych wymogów. Wtedy organy mogą nałożyć na pracodawcę karę, która będzie zdecydowanie wyższa niż koszt instalacji poprawnego oświetlenia.

Zobacz więcej z kategorii

Lampy przeciwwybuchoweZobacz produkty

Żeby dodatkowo wyeliminować ryzyko powstawania atmosfery wybuchowej w miejscu pracy, można:

  • ograniczać powstawanie mieszanin wybuchowych,
  • przeprowadzić dokładną klasyfikację przestrzeni zagrożonych wybuchem do odpowiednich stref,
  • wykonać instalację elektryczną odporną na warunki środowiskowe występujące w danym zakładzie (np. substancje chemiczne lub urządzenia mechaniczne),
  • dobrać urządzenia elektryczne, ochronne i technologiczne w taki sposób, aby odpowiadały wymaganiom poszczególnych stref,
  • zabezpieczyć urządzenia i przewody przed przepięciami i prądami przetężeniowymi,
  • zabezpieczyć urządzenia technologiczne przed korozją,
  • zabezpieczyć obiekt przed wyładowaniami atmosferycznymi i niesprzyjającymi warunkami pogodowymi,
  • stosować niezbędne systemy ochronne.

Jak widzisz, zachowanie bezpieczeństwa w zakładzie zagrożonym wybuchem nie jest trudne. Podstawą jest stosowanie przystosowanych do tego typu miejsc urządzeń, a pozostałe elementy są dodatkiem, który powinien być spełniony przez każdego dobrego pracodawcę.

Poszukujesz oświetlenia? zadzwoń do nas!

Artykuł napisany przez Marcin Pietrasik, 21 grudnia 2021