Z rozwojem technologii, coraz bardziej rozwija się również oświetlenie. Jednym z elementów, które pojawiły się dzięki skokowi technologicznemu, jest system DALI – co to jest? System Dali to nic innego jak jeden z systemów sterowania oświetleniem. Sterowanie DALI opiera się o cyfrowy sygnał nadawany pod konkretne adresy i grupy opraw oświetleniowych. Stąd właśnie nazwa DALI – Digital Addressable Lighting Interface. Skąd jednak wziął się cały protokół DALI i czemu jest tak popularny? Standard DALI stworzono, jako nowocześniejszą alternatywę dla analogowego sterowania 0-10V/1-10V. Zastosowane w nim rozwiązania eliminują częściowo problemy związane ze stosowaniem sterowania analogowego. Czyni to system Dali rozwiązaniem popularnym wśród firm ceniących sobie wygodę i bezawaryjność sterowania. System DALI wciąż się rozwija, będąc pod skrzydłami tzw. DALI Alliance (znanego również, jako DiiA – Digital Illumination Interface Alliance) założonego przez czołowych producentów rynku oświetleniowego – firmy Erco, Helvar, Insta, Lutron, Osram, Philips Lighting i Tridonic. Obecnie w skład DALI Alliance wchodzi ponad 200 firm z całego świata.
oświetlenie z systemem sterowania DALI
W systemie DALI oświetlenie odgrywa główną rolę. W przypadku DALI system stworzony został właśnie po to, by zajmować się kontrolą stricte oświetlenia. Dlatego też sterowanie DALI stosuje się najczęściej z konkretnymi typami opraw, które często stosuje się właśnie w połączeniu z regulacją natężenia światła. Są to najczęściej:
To tylko niektóre z rozwiązań i opraw oświetleniowych, które można oprzeć o DALI protokół, pokazuje one jednak, jak uniwersalne jest oświetlenie DALI.
Wiedząc już, co potrafi system, możemy zadać kolejne pytanie o sterowanie DALI – jak się odbywa? System DALI to system przewodowego sterowania cyfrowego. Sterowanie odbywa się więc za pomocą głównego sterownika magistrali (komputera lub dedykowanego urządzenia). Za pomocą dwużyłowego przewodu przekazuje on sygnał cyfrowy na moduł sterujący DALI (zasilacze LED, ściemniacze etc.). Po drodze znajdować się mogą również dodatkowe elementy systemowe takie jak czujniki ruchu/zmierzchu, czy też włączniki. Do całości potrzebne jest jeszcze zasilanie magistrali, które często wbudowane jest w sam osprzęt. Jak jednak odbywa się samo sterowanie oświetleniem DALI? Jaka jest, jeśli chodzi o sterowanie DALI zasada działania? Każda oprawa oświetleniowa DALI podłączona do systemu posiada swój własny, krótki adres, zawierający się w zakresie od 0 do 63. W podstawowej wersji systemu pozwala to na indywidualne nadanie sygnału na 64 oprawy. Innymi słowy, sterownik wysyła sygnał pod dany adres, a oprawa, która ma ten adres, przypisany reaguje zgodnie z informacją zawartą w sygnale. Co, jednak jeśli nasz DALI system potrzebuje więcej opraw do sterowania? W prosty sposób można wykonać to na podstawie dodatkową magistralę i bramki, które podzielą całość na strefy. W każdej strefie zawrzemy maksymalnie 64 oprawy, co przy kilku strefach pozwala na stworzenie bardzo dużego systemu.
Przejdźmy do kolejnego tematu, który często interesuje nas, jeśli chodzi o system DALI – schemat połączeń. Pomimo pozornego skomplikowania, jakim odznacza się sterowanie DALI, jego niewątpliwą zaletą jest prostota połączenia. Całość systemu opiera się o okablowanie dwużyłowe. Samo podłączanie się do urządzeń nie jest skomplikowane i najczęściej opisane jest dokładnie na samym urządzeniu. Jeśli zaś chodzi o kolejność połączeń, to w dużej mierze system sterowania DALI daje pełną dowolność. Ważne jest jedynie, by wszystkie urządzenia w systemie były wpięte do magistrali, podłączonej do sterownika. Dlaczego tak jest? Otóż wynika to z tego, że magistrala DALI jest magistralą dwukierunkową. Dokładniej jest to magistrala typu half duplex (dane mogą przepływać w obu kierunkach, jednak tylko w jedną stronę jednocześnie). Dzięki temu kolejność urządzeń nie odgrywa aż takiego znaczenia. Transmisja danych od bywa się dwustronnie bezpośrednio od i do sterownika. Zgodnie z odebranymi sygnałami zwrotnie wysyła onzaprogramowane wcześniej informacje. Jeśli więc mówimy o DALI schemat połączeń nie jest skomplikowany. Opiera się po prostu na wpięciu wszystkich urządzeń w dwużyłową magistralę. Szczególnie że w przypadku DALI nie ma znaczenia biegunowość przewodów. To sprawia, że w DALI – schemat połączeń jest praktycznie niepotrzebny.
Jeśli chodzi o system DALI, okablowanie jest podstawowym elementem łączącym całość systemu w jedno. Jest to gówna magistrala, jak i interfejs łączący wszystkie elementy między sobą. Wynika to z tego, że w systemie DALI, ten sam przewód odpowiada zarówno za zasilanie tego systemu, jak i przesył danych. Jeśli więc tworzymy magistrala DALI, jaki przewód się sprawdzi? Zasadniczo rzecz ujmując, całość opiera się o przewód dwużyłowy. Jednak w przeciwieństwie do analogowych systemów takich jak 1-10V, które są podatne na zakłócenia, w systemie DALI można użyć tego samego przewodu, co główny przewód zasilający. Dlatego też często przy tworzeniu systemu stosuje się przewód pięciożyłowy. Wtedy służy on, jako główne źródło zasilania opraw, oraz magistrala DALI. Ułatwia to stworzenie całego systemu i usprawnia proces rozprowadzania przewodów na inwestycji. Możliwość stosowania przewodu pięciożyłowego wynika z faktu, że DALI system opiera się o sygnał cyfrowy, które jest bardzo odporny na zakłócenia. Dzięki temu bez obaw może być montowany równolegle z przewodami, którymi zasilana jest oprawa DALI.
Jednym z pojęć, jakie często pojawia się podczas rozmów na temat systemu DALI, jest interfejs DALI. Problem z wytłumaczeniem tego pojęcia może odnosić się do kilku rzeczy. Wynika to z faktu, że jako interfejs DALI rozumieć można zarówno infrastrukturę sterującą tj. sam program dedykowany do sterowani a oświetleniem, jak i infrastrukturę łączącą.
W przypadku interfejsu w rozumieniu połączeniowym, za interfejs DALI należałoby uznać całe okablowanie, oraz bezprzewodowe konwertery sygnału DALI na Bluetooth mesh czy Z-Wave. W przypadku standardowego podłączenia przewodowego najczęściej nie ma dedykowanych gniazd interfejsu DALI. Jako że są to po prostu dwużyłowe przewody, za gniazdo służą najczęściej klasyczne zaciski.
Jeśli zaś chodzi o interfejs, jakim odbywa się sterowanie ręczne, oraz programowanie systemu DALI, jest to najczęściej aplikacja instalowana na komputerze bądź telefonie. Jego wygląd zależy od danej aplikacji i ciężko go jednoznacznie ujednolicić.
Sprawdź nasze rozwiązania do oświetlenia obiektów przemysłowych
To, o czym warto wspomnieć podczas opisywania systemu, jest ściemnianie Dali – jak się odbywa? W przypadku systemu sterowania dali ściemnianie oparte jest o zakres numeryczny od 0 do 254 (255 odpowiedzialne jest za zatrzymanie obecnego poziomu światła). W zakresie tym dane numery odpowiadają za określoną wartość ściemnienia/rozjaśnienia jak poniżej:
0 – oprawa wyłączona;
1 – oprawa rozjaśniona na 0, 01% jasności
244 – oprawa ustawiona na maksymalną ilość światła
Kolejne etapy rozjaśnienia opierają się o kształt logarytmiczny. Jest to istotne ze względu na fakt, że taka charakterystyka ściemniania jest odpowiednia do rejestracji przez ludzkie oko. Oczywiście protokół DALI to nie tylko ściemnianie, ale również kontrola inne komendy jak np. kontrola RGB czy też automatyzacja pracy. Jednak to ściemnianie jest główną i najczęściej wykorzystywaną opcją poza zwykłym włącz/wyłącz.
Wiemy już, co to jest DALI – system sterowania oświetleniem. Pytanie jednak, w jaki sposób można nim sterować? Czy każdą lampę należy sterować osobno? Otóż nie. Sterowanie DALI odbywać się może na 3 sposoby. Pierwszym jest sterowanie indywidualnymi adresami, drugim sterowanie grupami, trzecim natomiast szeroka transmisja. Różnice między nimi podam na przykładzie 5 paneli LED DALI podłączonych do systemu.
W przypadku sterowania pojedynczymi adresami, aby rozświetlić wszystkie panele, należy kolejno wysterować każdy z nich do 100% mocy. Jest to przydatne w niektórych przypadkach, jednak najczęściej oprawy się grupuje. Przykładowo 4 panele wiszące nad biurkami można zgrupować w strefę pierwszą, a panel 5, który służy np. jako doświetlenie stanowiska pracy przegrupować na strefę drugą. Wtedy w zależności od tego, czy chcemy rozjaśnić biurka, czy stanowisko np. kreślarskie sterowanie DALI skurczy się do dwóch regulacji. Transmisja natomiast wysyła komendę pod wszystkie adresy niezależnie od grup. Umożliwia to rozjaśnienie wszystkich opraw za jednym zamachem.
Przejdźmy jednak podsumowania charakteryzującego oświetlenie DALI – dlaczego warto zainwestować w ten system? Poniżej podam dwie podstawowe zalety poparte konkretnymi przykładami.
Po pierwsze system DALI to wygoda użytkowania. Dobrym przykładem może być sala konferencyjna z rzutnikiem, gdzie zamontowany jest panel LED 60×60. W przypadku rozmów panele mogą być rozświetlone na 100%. Natomiast przy prezentacji z rzutnika, system DALI ściemni lampy tak, by obraz był znacznie bardziej wyraźny. Co więcej, jeśli podczas prezentacji uczestnicy muszą robić notatki? Dzięki podziałowi na grupy panele LED nad biurkiem mogą pozostać jasne, gdzie resztę w dużym stopniu przyciemnimy.
Po drugie sterowanie DALI pozwala oszczędzać energię. Bardzo dobrze widoczne to będzie, jeśli chodzi o lampy przemysłowe LED na magazynie wysokiego składowania. Dzięki zastosowaniu czujników ruchu i obecności, lampy aktywne mogą być jedynie wtedy, gdy ktoś jest w danej alejce. Niweluje to zbędny pobór mocy między pozostałymi regałami. Jeśli na hali są świetliki, to dodatkowy czujnik natężenia światła i ściemnianie DALI pozwoli obniżyć odpowiednio światło emitowane przez lampy do predefiniowanej wartości luksów na powierzchni. To wygeneruje dodatkowe oszczędności.
Powyższe zalety wraz z prostotą instalacji oraz możliwością sprawdzania prawidłowego działania opraw sprawiają, że system DALI jest świetnym wyjściem dla osób poszukujących dobrych rozwiązań oświetleniowych.
System DALI (Digital Addressable Lighting Interface) to nowoczesny sposób sterowania oświetleniem. Pozwala on na precyzyjną kontrolę jasności i funkcji oświetlenia w budynkach. Jest to cyfrowy protokół, który umożliwia zarządzanie oprawami oświetleniowymi za pomocą adresów i grup. System DALI jest wykorzystywany głównie w biurach, magazynach, salach konferencyjnych i innych miejscach, gdzie istnieje potrzeba efektywnego zarządzania oświetleniem. Oświetlenie DALI jest regulowane w zakresie od 0 do 254, gdzie 0 oznacza całkowite wyłączenie, a 254 to maksymalna jasność. Sterowanie może odbywać się indywidualnie, grupowo lub za pomocą szerokiej transmisji. System DALI umożliwia także oszczędzanie energii poprzez wykorzystanie czujników ruchu i natężenia światła. Warto inwestować w oświetlenie DALI ze względu na jego wygodę użytkowania i oszczędność energii. Dzięki niemu można dostosować jasność oświetlenia do konkretnych potrzeb i sytuacji, co przekłada się na wygodę użytkowników oraz obniżenie kosztów energii elektrycznej.
Artykuł napisany przez Emil Okrasa, 1 marca 2021
